Dakconstructies (gordingspanten): Bouwkundig detailleren

Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:

Gordingkappen.

Voor de volgende onderwerpen ga naar:

gordingkappen algemeen;
vormvastheid van spanten (algemeen);
traditionele spanten;
steekspanten;
verbeterde hollandse kapspant;
hangspanten;
gordingloze kap;
moderne spanten;

Gordingkappen algemeen:

In principe zijn er drie soorten kapconstructies, namelijk de gordingkap, de sporenkap en de spantenkap.

voor de sporenkap en de spantenkap het onderdeel sporenkappen/spanten

Bij een gordingkap lopen de gordingen evenwijdig aan nok en goot. De gordingkap heeft daarom een beperkte overspanning, en is bij grote lengte van de kap alleen mogelijk in combinatie met één of meer dragende binnenwanden of één of meer tussenspanten. De dakbelasting wordt via het dakbeschot en/of dakpanelen afgedragen aan de gordingen, die op hun beurt de belastingen afdragen aan de wanden en/of de tussenspanten.

Elke gording moet worden verankerd in de bouwmuur waarin hij is opgelegd.
Bij hoge slappe bouwmuren muurspanten toepassen.

Bij woningen etc. mogen we t.p.v. de bouwmuren geen doorlopende gordingen gebruiken i.v.m. contactgeluid en branddoorslag.

Vormvastheid van spanten (algemeen):

Vormvastheid van spanten ontstaat door het vormen van driehoeken.

Bij het ontwerpen van de spanten moeten we rekening houden met het gegeven dat de verticale belasting op de schuine dakvlakken tot horizontale krachten leidt. Deze horizontale belastingen moeten in de spantconstructie worden opgenomen.

Indien dit niet mogelijk is dan zullen deze krachten moeten worden opgenomen via de onderliggende constructie. Bijvoorbeeld door verankering via een verankerde muurplaat.

Overdracht krachten via dakbeschot op nok, muren en muurplaat. (aantekeningen HTS bouwkunde 1978)

spatten van kapconstructie - aantekeningen HTS (1976/77 bron ?)

Het dakbeschot moet voldoende gedimensioneerd zijn om deze krachten over te brengen.

(aantekeningen HTS bouwkunde 1978)

Bij goed dakbeschot kun je krachten ontbinden in krachten langs het dakbeschot, welke worden opgenomen door de muurplaat.

De verticale krachten in de muurplaat worden opgenomen door de muur. De horizontale krachten moeten worden opgenomen door de vloer (bijvoorbeeld via een zolderbalk (trekbalk)) waarbij soms een trekanker noodzakelijk is.

Soms moeten de gordingen ook een gedeelte van de krachten die de muurplaat normaal opneemt opnemen, dan ook hier trekankers gebruiken.

Muurplaat met muurplaatankers aan muur, ankers 1.5 m van elkaar.

(aantekeningen HTS bouwkunde 1978)

spantconstructie aantekeningen HTS

Traditionele spanten:

Traditionele spanten zijn al vele jaren voor gebouwen in gebruik en worden ook nu nog veel toegepast voor eenvoudige kapvormen.
De vorm van deze spanttypen is gebaseerd op een jarenlange ervaring. Ze zijn in de loop der jaren ontstaan door praktisch inzicht en constructief gevoel.
Het gebruik ervan heeft bewezen, dat de constructie goed en betrouwbaar is.

Het maken van kappen was en is niet altijd eenvoudig. Mijn opa rechts op de foto ergens rond 1920.
Het maken van traditionele kappen was en is niet altijd eenvoudig. (Mijn opa rechts op de foto ergens rond 1920.)

voorbeelden van traditionele spanten - lessenaarsspant, steekspant, hangspant

voorbeelden van traditionele spanten - Hollands kapspant, verbeterd Hollands kapspant, mansarde- of knikspant

Steekspanten:

Spant bestaande uit zolderbalk en twee spantbenen.

Geschikt voor overspanning tot 4.5 m. i.v.m. doorbuigen spantbeen.
Houtzwaarte afhankelijk van dakhelling en spantafstand.
Nok halfhouts gekeept. Spanten lopen in nok iets door. In ontstane gaffel komt nok te liggen.
Gording met voorloef in spantbeen. Onder gording gordingklos.
Spantbeen in zolderbalk met pen en gat. Pen en gat met lange pen opsluiten met toognagels of met korte pen en bijeenhouden met stalen beugel.

Bij grotere afmetingen dan 4.5. m trekplaten en makelaar toepassen.

(aantekeningen HTS bouwkunde 1978)

verbeterde hollandse kapspant:

Een hollands pant verkrijgt zijn stabiliteit uit zijn stijve hoeken. Uit zich zelf is hij niet stabiel. Wees hierop alert.

Bij toepassing van een borstwering komt het spant hoger te staan, we kunnen nu niet meer de zolderbalk gebruiken om de spantbenen aan de onderkant te koppelen. Daarom kreupele stijl en blokkeels toepassen.

Bij grote overspanningen drukschoren toepassen om spantbenen niet te zwaar te maken.
Het gewicht van de kapconstructie met de dakbedekking en de belasting door sneeuw en wind worden door de kreupele stijl via de kapbalk op de muur overgebracht.
Kreupele stijl zo dicht mogelijk bij de muur om buigingsmoment in vloerbalk zo klein mogelijk te maken.
De vloerbalk waarop deze kreupele stijl staat wordt zwaarder belast, dus ook zwaarder maken.
Kreupele stijl kan ook op raveling tussen twee vloerbalken in. Indien de balken in de andere richting lopen dan slof leggen over de balken. Verbinding slof met beide balken door voorloeven.
Kreupele stijl in balk/raveling/slof door pen en gat.
Blokkeels aan kreupele stijl door inkepingen.
Verbindingen met bouten voorzien van kramplaten en volgringen.

voor verdere uitwerking tekeningen kapplan (bron: th)

hangspanten:

Voor overspanningen tot ca 10 m. E.e.a. is wel afhankelijk van houtzwaarte, spantafafstand, dakhelling, etc.

Trekbalk makelaar een open borst geven. Na belasting de bouten aandraaien.
Bij grote overspanningen en hoge muren muurverzwaringen toepassen.

voor verdere uitwerking van voorbeelden hangspanten (bron: th)

Gordingloze kap:

Bij verbouw in bestaande na-oorlogse woningen kunnen kappen zoals onderstaande advertentie zijn toegepast.
De nokconstructie en het knieschot nemen hierbij de belastingafdracht van de gordingen over.

Moderne spanten:

Moderne spanten zijn gebaseerd op berekeningen van zowel het gehele spant als van de onderdelen, waarbij de vorm vaak de momentenlijn volgt. Ze zijn hierdoor principieel anders samengesteld dan de traditionele spanten en worden vaak voor grote overspanningen gebruikt.
We kennen in hoofdzaak twee soorten moderne spanten: